Category Doradztwo zawodowe, poradnictwo i szkolenia

Według obiegowego stereotypu doradca zawodowy to ktoś, kto „po prostu” dysponuje specjalistyczną wiedzą na temat rynku pracy i, bazując na tejże wiedzy, jest w stanie udzielić nam szczegółowych informacji czy też nawet instrukcji odnośnie do przebiegu kariery zawodowej. Rzeczywistość jest jednak bardziej złożona. W swojej praktyce zawodowej doradca ma bowiem do czynienia z różnymi sytuacjami. Czasami problem, z jakim zgłasza się klient, jest raczej zero-jedynkowy i faktycznie można go rozwiązać poprzez szybką analizę, np. przyszły programista chce wiedzieć, jaki język programowania warto zacząć przyswajać, aby móc znaleźć intratne zatrudnienia (to tylko jeden z możliwych przykładów).

Oprócz tego trafiać się będzie też jednak multum spraw, w których nie wszystkie aspekty są jasne. Po porady zawodowe mogą przecież zgłaszać się osoby w wieku szkolnym, studenci kierunków humanistycznych czy wreszcie osoby, które posiadają określone kompetencje zawodowe, ale są znudzone obecnym zatrudnieniem i chcą spróbować czegoś „nowego”.

Jak można wówczas doradzić klientowi i czy w takiej sytuacji precyzyjna porada jest w ogóle możliwa? Okazuje się, że jak najbardziej tak. Wiele jednak zależy od tego, jakie umiejętności posiada doradca zawodowy oraz jakie cechy charakteryzują jego osobowość.

Kim powinien być dobry doradca zawodowy? Zacznijmy od charakteru

Jakkolwiek banalnie to zabrzmi, przegląd najważniejszych cech doradcy zawodowego należy rozpocząć od kwestii natury etycznej. Osoba zajmująca się poradnictwem musi być bowiem przede wszystkim uczciwa. Nie każdy klient zgłaszający się po poradę potrzebuje np. kilku sesji. Doskonale zobaczysz to, zapoznając się z tym materiałem:

Sytuacja może być prosta i klarowna. Doradca nie powinien wówczas „naciągać” klienta na kolejne sesje.

Z drugiej strony: nie zawsze jesteśmy w stanie udzielić skutecznej porady. Nie każda sytuacja da się rozwiązać, a kwestie związane z rozwojem kariery zawodowej to nie matematyka. Jeśli doradca nie wie czegoś lub nie jest pewien, nie powinien udawać przed klientem pewności. Ostatecznie zawsze możemy też przekierować klienta do innego specjalisty, który np. posiada większe doświadczenie lub też lepiej zna określony segment rynku pracy.

Kolejna ważna cecha osoba to rzetelność. Tutaj znowu ocieramy się o etykę pracy. Niektóre osoby zgłaszające się po poradę mogą być dla nas np. odrobinę nieprzyjemne, wzbudzać antypatię czy też irytować. Emocje nie mogą jednak wpływać na pracę doradcy: klient zawsze ma prawo do rzetelnej porady, niezależnie od tego, kim jest i jakie wywiera na nas wrażenie. Nie można też „odprawić” kogoś szybciej i bez należytej staranności tylko dlatego, że jesteśmy po 7,5 godzinach pracy i myślami znajdujemy się już w domu.

W kontekście pożądanych cech kogoś zajmującego się poradnictwem zawodowym wiele mówi się także o empatii. Ta właściwość z zasady jest ważniejsza np. dla psychoterapeuty. Odnośnie do doradcy zawodowego lepiej byłoby powiedzieć o empatii sterowanej: doradca powinien być w stanie wykonać symulację myślową stawiającą go w sytuacji klienta. Sama umiejętność współodczuwania niekoniecznie jest tutaj niezbędna, ponieważ praca polega na operacjach myślowych, przebiegających w tym wypadku raczej bez wydatnego udziału emocji.

Parę słów o pożądanych umiejętnościach doradcy zawodowego

Najlepsi doradcy zawodowi zawsze posiadają dokładną wiedzę zarówno na temat mechanizmów organizujących rynek pracy, jak i też na temat aktualnej sytuacji na rynku pracy. Wiedza statystyczna jest niezbędna, a relacji „popyt-podaż” nie da się przeskoczyć. Kierowanie klienta w stronę zawodów, na które nie ma zapotrzebowanie albo które niedługo znikną to poważny błąd w sztuce, od którego nie uchronią nas nawet najlepiej rozwinięte kompetencje miękkie, empatia itd. Ponadto prawidłowo wykształcony doradca zawodowy powinien także:

• analizować zdolności i potencjał klienta tak, aby móc wskazać mu przynajmniej 2 drogi dalszego rozwoju;
• posiadać przynajmniej podstawową wiedzę z zakresu psychologii;
• znać rynek pracy od strony praktycznej: doradca musi wiedzieć, jak działają sektory HR w firmach, jak wyglądają różne rodzaje kontraktów, kogo najczęściej poszukują przedsiębiorstwa z określonych branż, jak pisać CV;
• być osobą komunikatywną i elokwentną: spora część pracy polega na rozmowie. Doradca musi być w stanie porozumieć się z klientem oraz precyzyjnie sformułować swoje myśli;
• znać zasady kultury osobistej: tego chyba nie trzeba dodatkowo rozwijać;
• dysponować dokładną wiedzą nt. co najmniej kilku branż zawodowych: żaden doradca nie zna wszystkich sektorów zatrudnienia, ale jakaś specjalizacja jest wskazana, np. jeden doradca może świetnie orientować się w szeroko rozumianej branży IT, zaś inny specjalizować się w zawodach prawniczych;
• znać najlepsze aktualnie dostępne kursy, szkolenia oraz narzędzia diagnostyczne. Doradca z 20-letnim doświadczeniem może być bardzo przydatny, ale pod warunkiem, że jego własny rozwój zawodowy nie zatrzymał się np. 10 lat temu, ponieważ w tej branży spora część wiedzy dość szybko się dezaktualizuje.

Co jeszcze ważne? Otóż doradca powinien wiedzieć, gdzie znajdują się limity jego wiedzy oraz kompetencji. Poradnictwo nie może polegać na podejmowaniu decyzji za klienta: takie działanie jest wręcz nieetyczne, ponieważ to nie na doradcy skupią się konsekwencje podjętych wyborów. Musimy też mieć świadomość faktu, że nasza wiedza nie jest i nigdy nie będzie doskonała. Niektórych rzeczy nie da się przewidzieć, a pewne problemy nie mają satysfakcjonującego rozwiązania.

W życiu wielu z nas czasami nadchodzi jeden z dwóch momentów: chcemy zmienić ścieżkę kariery zawodowej albo musimy to zrobić. Niezależnie jednak od tego, czy owa zmiana jest kwestią naszej woli, czy też wynika z przymusu okoliczności, perspektywa zmiany często wzbudza w nas szereg negatywnych reakcji. Są one czymś naturalnym, ale ich naturalność bywa dla nas destruktywna. W tym artykule opowiemy, na czym polega stres przy zmianie kariery, a także jak można sobie z nim radzić.

Krótkie wprowadzenie: czym właściwie jest stres?

Zacznijmy od definicji stresu. Wszyscy znamy ten stan i to pojęcie. Kiedy jednak stawia się przed nami zadanie zdefiniowania stresu, okazuje się, że wcale nie jest to łatwe. Nie musimy tutaj jednak wyważać przysłowiowych otwartych drzwi. Można po prostu posłużyć się wiedzą, jaką oferuje nam psychologia. W obrębie tej ostatniej za „kanoniczną” definicję stresu przyjmuje się tę, którą w latach 50. XX stulecia sformułował Hans Hugo Selye. Brzmi ona następująco:

„Stres to proces, w którym czynniki środowiskowe zagrażają utrzymaniu właściwej równowagi organizmu w wyniku czego, reaguje on na powstające zagrożenie”.

Widzimy, że powyższa definicja dobrze koresponduje z tytułem tekstu, w którym co prawda nie pojawia się sam stres, ale jest za to mowa o obawach i wątpliwościach. Te ostatnie to przecież nic innego, jak reakcja naszej psychiki na perspektywę nowej sytuacji, którą instynktownie odczuwamy jako rodzaj zagrożenia. Naturalnie, istnieją też nieliczni szczęśliwcy, dla których każda zmiana i to wyzwanie, powodujące nie obawę i wątpliwość, lecz wyrzut dopaminy. To jednak wyjątki.

Dla reszty osób jest jedna droga: twórcze przekształcenie stresu/obaw/wątpliwości tak, aby ich nie paraliżowały, lecz stanowiły pozytywny impuls. Czytając dalej, przekonasz się, że jest to jak najbardziej możliwe i to nie na zasadzie jakiegoś coachingowego czary-mary, lecz z powodu najbardziej rdzennej, ewolucyjnej funkcji, jaką pełni stres. Polecamy Ci też ten materiał na YT, w którym prelegentka naprawdę świetnie mówi na temat stresu, jaki budzą zmiany (zarówno te zawodowe, jak i też te życiowe).

Radzenie sobie ze stresem, kiedy zmieniamy pracę: kilka porad

Teraz czas na tę bardziej praktyczną część tekstu. Poniżej znajdziesz parę sprawdzonych metod na to, jak w twórczy i konstruktywny sposób spotkać się ze swoimi lękami i wątpliwościami oraz jak wykorzystać efekty tego spotkania. Celowo mówimy tutaj o spotykaniu się, a nie np. o mierzeniu się czy też konfrontowaniu. Negatywne emocje i stany emocjonalne to rdzenna część Ciebie. Nie w tym rzecz, aby na siłę zagłuszać w sobie te impulsy (vide Karen Horney i jej słynna teoria nt. „Tyrani powinności”), lecz w tym, aby niejako wysłuchać samego siebie, wczuć się w swoje lęki, zrozumieć ich mechanikę oraz genezę. A oto obiecane porady i wskazówki:

• Staraj się nie być sam w nowej sytuacji: nasza konstytucja psychiczna jest tak skonstruowana, że samo poczucie bycia w relacji z Innymi działa na nas łagodząco. Właśnie dlatego nie każda rozmowa musi być „konstruktywna”: często już samo wypowiedzenie naszych obaw wobec bliskiej osoby (lub wobec kogoś, kogo darzymy zaufaniem) łagodzi uczucie stresu i daje nam zastrzyk optymizmu.
• Na moment wycisz emocje i skup się na pracy analitycznej: w sposób jak najbardziej obiektywny zastanów się, co możesz stracić, a co zyskać? Możesz też poprosić kogoś bliskiego o sporządzenie dla Ciebie takiego „bilansu”. Oczywiście, na dalszą metę nie da się wygłuszyć emocji, ale też nie na tym polega zadanie naszego ratio. Praca analityczna, czysto myślowa, pozwala nabrać dystansu i spojrzeć na problem pod innym kątem. Możesz też tutaj skorzystać z umiejętności zawodowego doradcy, który posiada odpowiednie kompetencje, aby fachowo przeanalizować Twoją sytuację.
• Weź pod analizę wszystkie istotne zmiany, jakie wcześniej miały miejsce w Twoim życiu. Postaraj się przypomnieć sobie też (z możliwie jak największą intensywnością), jakie emocje i lęki towarzyszyły Ci wtedy? Potem oceń rezultaty tych zmian: jaki pożytek przyszedł razem z nimi? Czy wcześniejsze obawy w ostatecznej konsekwencji okazały się uzasadnione, czy też może okazało się, że przysłowiowy diabeł nie był taki straszny, jakim malowała go Twoja wyobraźnia.
• Zastanów się, czy Twoje wątpliwości nie są formą autosabotażu? A jeżeli odpowiedź na poprzednie pytanie jest twierdząca, to jakie mogą być przyczyny owego faktu, że sabotujesz samego siebie?
• Jeśli Twoje wątpliwości są naprawdę poważne i potrzebujesz jednej z dwóch rzeczy: potwierdzenia, że wybierasz odpowiedni kierunek zmiany albo zaprzeczenia, możesz wykonać Test Gallupa. To sprawdzone, dokładne i rzetelne narzędzie diagnostyczne. Rezultaty testu podpowiedzą Ci, jak obiektywnie wygląda sytuacja w Twoim wypadku. Od razu jednak uprzedzamy, że test nie jest darmowy.

Przy tym wszystkim warto też znać ogólne zasady radzenia sobie ze stresem, co na szczęście jest tematem dobrze opracowanym i bardzo obszernie opisanym przez współczesną psychologię. Stres, jakiego doświadczamy, zmieniając pracę, w pewnych aspektach jest swoisty. U swoich podstaw mechanizmy emocjonalne, które towarzyszą jego powstawaniu, pozostają jednak takie same, jak przy innych sytuacjach.

Na pewno niejeden raz słyszałeś pojęcie „kompetencji miękkich” czy też (bardziej w języku korporacyjnym) „soft skills”. Być może też obiło Ci się o uszy, że owe soft skills są obecnie naprawdę ważne oraz że działy talent acquisition w firmach zwracają na nie dużą uwagę.

Możliwe też, że potrafisz wymienić kilka czy kilkanaście najważniejszych kompetencji miękkich oraz ocenić, czy i w jakim stopniu posiadasz każdą z nich. Dzisiaj interesuje nas jednak inne pytanie, a mianowicie: czy kompetencje miękkie można rozwijać, na przykład poprzez szkolenia zawodowe? I czy warto korzystać z takich szkoleń? Postarajmy się odpowiedzieć na te pytania.

Dlaczego kompetencje miękkie są tak ważne?

Rynek pracy wciąż się zmienia. To banał, ale mimo wszystko warto się nad nim trochę zastanowić. Niektórzy z nas pamiętają jeszcze lata 90. czy 2000., czasy tzw. dzikiego kapitalizmu w Polsce. Pojęcie kompetencji miękkich jeszcze nie istniało wtedy w naszym kraju, a gdyby nawet było znane: nie miałoby żadnego znaczenia. Liczyło się to, co „na papierze”. Twarde, jednoznaczne kompetencje i umiejętności: albo się coś potrafi, albo nie.

Aktualnie to podejście wyraźnie się zmieniło. Przyjmuje się, że na ogromnej większości stanowisk istotne są nie tylko konkretne umiejętności zawodowe, ale też pewne zdolności interpersonalne, które pozwalają lepiej wykonywać daną pracę. Jeżeli chcesz wiedzieć, które z kompetencji miękkich są najpilniej poszukiwane przez dzisiejszych pracodawców, koniecznie zapoznaj się z tym materiałem:

Wracając natomiast do głównego wątku: co czyni kompetencje miękkie tak istotnymi? Odnoszą się one do pewnych cech naszej osobowości, na przykład tego, jak radzimy sobie w sytuacjach stresujących, czy jesteśmy mili, czy zawsze potrafimy zachować profesjonalizm, czy dobrze odnajdujemy się, pracując w zespole, czy jesteśmy komunikatywni? Łatwo się domyślić, że niektórych zawodów po prostu nie można należycie wykonywać właśnie bez odpowiednio rozwiniętych soft skills. Świetnym przykładem jest tutaj na przykład praca doradcy zawodowego.

Czy kompetencje miękkie można rozwijać?

Odpowiedź na powyżej widoczne pytanie brzmi: jak najbardziej tak. Fachowo kompetencje będziemy nazywać umiejętnościami interpersonalnymi. Już samo użycie wyrazu „umiejętności”, a nie „cechy” sugeruje, iż mamy do czynienia z materiałem, nad którym można pracować i który podlega rozwojowi. Do kluczowych soft skills zaliczamy:

• empatię,
• komunikatywność,
• umiejętność słuchania,
• odporność na stres,
• umiejętność zarządzania czasem,
• umiejętność samodzielnego organizowania sobie pracy,
• zdolność motywowania samego siebie (i/lub innych),
• uprzejmość,
• kreatywność,
• zdolność perswazji,
• inteligencja emocjonalna.

Jak widać, kompetencje miękkie to, co do zasady, kwestia psychiki. Między innymi dla tej przyczyny uważa się, że rozwijanie soft skills jest procesem bardziej zawikłanym i o wiele mniej jednoznacznym, niż nabywanie tzw. kompetencji twardych. Na rynku znajdziesz jednak umiarkowanie obszerną ofertę kursów (mamy tutaj na myśli kursy w szerokim znaczeniu tego wyrazu), które pozwolą Ci trenować i rozwijać kompetencje miękkie.

Zanim wskażemy dostępne możliwości, trzeba będzie jednak powiedzieć parę słów o pewnej pułapce, w którą wpada dość sporo osób. Otóż specyfika kompetencji miękkich odnosi się również do sposobu ich nabywania. Na standardowy kurs zawodowy możesz iść z nastawieniem, według którego to nauczyciel jest odpowiedzialny za skuteczny transfer potrzebnej Ci wiedzy. W przypadku soft skills nie działa to w ten sposób. Rozwijanie kompetencji miękkich to w pierwszej kolejności systematyczna praca nad sobą, powiększanie obszaru własnej świadomości oraz rzetelne reflektowanie nad swoją osobowością. Bez tego żaden rodzaj kursu nie pomoże Ci np. wykształcić doskonalszej empatii lub stać się bardziej kompromisową osobą.

Czyli jak rozwijać w sobie kompetencje miękkie?

Pierwsza z dostępnych metod to psychoterapia (w ujęciu behawioralno-poznawczym albo psychodynamicznym). Bardzo często deficyty pewnych cech wynikają z mniej lub bardziej poważnych problemów natury psychologicznej. Tak naprawdę nie ma osób, które całkowicie nie potrzebują psychoterapii (jeśli ktoś tak sądzi, łudzi samego siebie). W trakcie procesu terapeutycznego możesz pracować np. nad radzeniem sobie ze stresem, swoją komunikatywnością, swoją umiejętnością słuchania innych, czy wreszcie nad swoją empatią.

Oczywiście, w sensie ścisłym psychoterapia nie jest kursem. Wymieniamy ją tutaj jako główną metodę, ponieważ jest najbardziej efektywna. Proces terapeutyczny to także droga do osiągnięcia/zachowania dobrostanu psychicznego, który też wydatnie promieniuje na nasz sposób działania w pracy.

Oprócz terapii możesz korzystać z kursów prowadzonych przez doświadczonych psychologów i psychologów biznesu. Liczba dostępnych opcji jest pokaźna. Zaletą kursów jest to, że możesz wybrać szkolenie precyzyjnie dotykającego tego obszaru, nad którym chciałbyś pracować. Wśród kursów znajdują się między innymi szkolenia z zarządzania czasem, kierowania zespołem, asertywności w pracy, negocjacji, budowania relacji z klientem, zarządzania stresem czy komunikacji interpersonalnej.

Zanim jednak zdecydujesz się na wybór kursu, zwróć uwagę na kilka czynników. Po pierwsze: kto będzie prowadzić szkolenie? Czy jest to psycholog? Jeśli tak: jakie ma doświadczenie, czy ma na swoim koncie publikacje książkowe/publikacje w czasopismach naukowych? Po drugie: jaki ośrodek prowadzi kurs? I wreszcie po trzecie: w jaki sposób opisywany jest kurs? Czy jest to tzw. język korzyści (a więc po prostu marketing)? To ważne, ponieważ rzetelna psychologia (a dobre kursy rozwijające zdolności interpersonalne powinny być prowadzone przez wykwalifikowane osoby) nie korzysta z tego rodzaju sztuczek. Możesz też przejrzeć oferty szkoleń na stronach uniwersytetów: wtedy masz pewność, że kurs będzie prowadzony przez odpowiednio wykształconą kadrę, a jednocześnie cena szkolenia powinna być bardziej przystępna.

Doradztwo zawodowe to temat rzeka, a zarazem dziedzina, w której jest wiele niejednoznaczności. Wybór odpowiedniej ścieżki kariery zawodowej nie jest działaniem matematycznym. To samo odnosi się do jej przebiegu.

Uważamy, że dobrą analogią dla szeroko rozumianego doradztwa zawodowego może być psychoterapia (oczywiście z zachowaniem wszelkich proporcji). Doradca, który oferuje gotowe rozwiązanie albo wręcz mówi klientowi, co powinien zrobić, to najczęściej przysłowiowy szarlatan. W tej branży chodzi bowiem o to, aby rozwijać u klienta świadomość i poszerzać jego perspektywy. Ostateczna decyzja zawsze należy do Ciebie, a nie do doradcy, choćby nie wiadomo jak wykwalifikowanego.

Czego dowiesz się, czytając nasz blog?

Wcześniej była mowa o „szeroko rozumianym” doradztwie zawodowym i tego będziemy się trzymać. Część artykułów będzie więc pisana z perspektywy klienta, ergo kogoś, kto szuka poradnictwa zawodowego. Tematy będziemy dobierać tak, abyś czytając nasze teksty, wyniósł z nich przede wszystkim dwie wartości:

• Konkretną, merytoryczną wiedzę, dającą się ująć w języku precyzyjnych pojęć.
• Nowy sposób i kierunek myślenia. Nie wszystko, co wartościowe, musi być przekładalne na język logiki. Czasami umiejętnie postawione pytanie daje nam więcej niż skonkretyzowana odpowiedź.

Jaki stąd wniosek? Kiedy będziemy tworzyć teksty z perspektywy „zwykłej” osoby, nie będziemy udawać, że znamy odpowiedzi na wszystkie pytania, ponieważ na niektóre spośród możliwych pytań po prostu nie da się odpowiedzieć w sposób rozstrzygający i bezapelacyjny. Zależnie od Twojego wieku, sytuacji osobistej, doświadczenia czy profilu psychologicznego, możesz pytać samego siebie: „kim chcę być? Jaka praca mnie satysfakcjonuje? Jaki jest mój potencjał? W jakim zawodzie będzie się czuł najlepiej?” Każde z tych pytań ma kardynalne znaczenie i warto je sobie zadawać. Odpowiedzi na te pytania nie mogą być jednak co najwyżej naświetlaniem kolejnych perspektyw, dzięki którym Twoja samoświadomość będzie stawała się coraz bogatsza. Filozof Karl Jaspers słusznie i pięknie pisał:

„Nie wiemy i nigdy nie będziemy wiedzieć, czym, jako całość, jest świat, w którym znajdujemy siebie, skąd się on wywodzi i dokąd zmierza. Ale już dzięki tym pytaniom człowiek osiąga nową postawę wewnętrzną”.

W obecnych realiach, w warunkach płynnej nowoczesności, niewiele jest rzeczy pewnych, i dotyczy to również obszaru zawodowego. Pożądane wydaje się traktowanie samego siebie jako zawsze otwartego projektu, który nigdy nie przestaje się rozwijać, nie zaś jako czegoś już definitywnie skończonego i zastygłego w określonej formie. Realia premiują elastyczność i otwarty umysł, i wszystko przemawia za tym, że w nadchodzących czasach sprawy będą jeszcze wyraźniej podążać właśnie w tym kierunku.

Ale planujemy też coś dla specjalistów…

Perspektywa osoby poszukującej pracy, doradztwa zawodowego, myślącej nad wyborem szkoły czy studiów to jedno. Naszą ambicją jest jednak stworzenie prawdziwego uniwersum wiedzy, w którym każdy znajdzie szufladkę z treściami, które okażą się dla niego przydatne, wartościowe oraz interesujące.

Znacząca część tekstów zamieszczanych na blogu będzie więc adresowana do specjalistów: doświadczonych doradców zawodowych, początkujących doradców zawodowych, ale też przyszłych doradców zawodowych. Będziesz więc poznawać najnowsze i najciekawsze trendy w branży; czytać nasze poradniki; dowiadywać się o najbardziej interesujących szkoleniach offline oraz online; czytać recenzje najlepszych publikacji książkowych na temat doradztwa oraz wiele, wiele więcej.

Dopiero zaczynamy, ale nasze plany już teraz są zamierzone na wiele miesięcy tworzenia i publikowania contentu, obejmującego dziesiątki dziedzin oraz setki najróżniejszych tematów: od tych ogólnych i w pełni zrozumiałych także dla laika, aż po treści stricte specjalistyczne, przeznaczone dla osób profesjonalnie zajmujących się doradztwem zawodowym.